Wystawa Portret zamaskowany to wypowiedzi pięciu artystów i artystek – Pawła Jasiewicza, Anny Klimczak, Stefana Parucha, Katarzyny Rotkiewicz-Szumskiej, i Agnieszki Rożnowskiej na temat portretu-maski, który traktują w różnorodny sposób, przenosząc temat w obszary osobiste, społeczne, a nawet uniwersalne. Luźną inspiracją do powstania prac była twórczość Pabla Picassa, portretującego swe modelki na każdy możliwy sposób, od portretów realistycznych aż po dekonstrukcję postaci...
Obsesja utrwalania wizerunku, przez który pozostajemy w pamięci i kulturze to ważny element w historii dziejów człowieczeństwa, dlatego zagadnienie to jest silnie osadzone w każdym niemal zakątku świata, wśród różnych ludów i kultur. Istotnym w rozumieniu płynności zawierającej się pomiędzy portretem a maską jest samo znaczenie słowa „maska”. W języku greckim określana mianem prosopon, z łacińskiego zaś persona.
Maski są o tyle niezwykłym elementem ubioru – że przesłaniają twarz, przez którą ̶ jak zauważył Claude Lèvi-Strauss w tekście „Maska” – „człowiek komunikuje się z drugim człowiekiem. Ukrywając albo przekształcając twarz, przerywa komunikację albo kieruje ją ku innym celom.” (Maska, w: Paradoksy maski. Antologia, red. nauk. W. Dudzik).
Portret i maska to jedne z najważniejszych tematów sztuki, realizowanych we wszystkich technikach, w skali od miniaturowej po monumentalną, także prezentowane na wystawie „Portret zamaskowany” (hiszp. „Retrato enmascarado”) prace artystów wykonane zostały w różnych technikach. Cykl serigrafii Czerepy to dzieło warszawskiego artysty Stefana Parucha, w którym autor dokonuje formalnych przekształceń ludzkiej czaszki, podejmując dialog z percepcją tego elementu przedstawień vanitatywnych. Memento Mori artysty wybrzmiewa poprzez zmienność optyki, zastosowanie różnych punktów widzenia, grę koloru i seryjność serigraficznych powtórzeń. Siła przekazu mówiąca o kruchości naszego istnienia wybrzmiewa z barwnych przedstawień czaszki, którą artysta celowo powiela nadając tym samym siłę wyrazu plastycznego.
Prezentowane na wystawie obrazy malarki Katarzyny Rotkiewiecz-Szumskiej, to zbiór portretów pochodzących z różnych cykli. Artystka unieśmiertelnia sportowców, osoby znalezione wśród fotografii, mieszkańców malowniczej Kotliny Jeleniogórskiej, w której mieszka. Twarze świadomie wyzbyte są szczegółów, ciekawie kadrowane, anektują niemal całą powierzchnię podobrazia i patrzą intensywnie na odbiorcę, sprawiając wrażenie… maski. W portretach Rotkiewicz-Szumskiej, malowanych z decyzją, szerokim gestem, ukryta jest historia życia, tajemnica istnienia i przemijalności.
Gęby to zestaw klocków do portretowania autorstwa artysty-projektanta Pawła Jasiewicza. To system modułów, dzięki którym każdy może ułożyć „gębę”. Autor zafascynowany maskami prezentowanymi podczas wystawy Picasso Primitif w Muzeum Qui Branly w Paryżu postanowił zinterpretować zagadnienie w sposób, który jest mu bliski – zaprojektował zabawkę-obiekt. Urzeczony syntetycznymi maskami Picassa artysta wykonał system elementów wynikający z dekonstrukcji bryły głowy, maksymalnie je uprościł tak, by składały się w dowolne kompozycje.
Z kolei Maska artystki sztuk wizualnych Anny Klimczak to performance. To ponadczasowa wypowiedź artystyczna, w której można odnaleźć szereg antropologicznych elementów znaczeniowych maski. Na wystawie prezentowana jest dokumentacja performance’u oraz poszczególne kadry rejestrujące wydarzenie, które artystka powtarzała kilkakrotnie. Praca Klimczak prowokuje do pytania o wspomniany wcześniej status maski w dzisiejszej kulturze, o transformację dokonującą się poprzez rytuał nakładania maski w kontekście współczesnego umasowionego świata.
Wreszcie Levitas graficzki Agnieszki Rożnowskiej to cykl realizacji, wydruków, wklęsłodruków i obiektów. To portrety osób bezdomnych, stanowiących rodzaj współczesnej tkanki miejskiej, uchwyconych w horyzontalnych pozycjach. Levitas to stan zawieszenia, bycia pomiędzy rzeczywistością a nicością, to również stan nieposiadania, a więc wolności i niezależności. Wbrew grawitacji, wbrew fizyce oraz wbrew długiej tradycji portretu, który za bohatera zwykle obierał dobrze sytuowane elity oraz tworzony był celem uwiecznienia indywiduum znanego z imienia i nazwiska. Senne postaci dzisiejszych ulic w Paryżu, Wiedniu, Warszawie czy Kumamoto dopełniają spojrzenia na portret-maskę, z anonimowym zbiorowym bohaterem w roli w głównej.
Wystawa została rozszerzona a teksty artystów, zawierajace refleksje na temat procesu twórczego dotyczącego portretu. Będą one dostępne w internecie na platformie internetowej:
https://varsovia.cervantes.es/projektycyfrowe/pl/

Wystawa: “Portret zamaskowany”
Artyści / Artystki:
Agnieszka Rożnowska, Anna Klimczak, Katarzyna Rotkiewicz-Szumska, Paweł Jasiewicz, Stefan Paruch
Kuratorka: Agnieszka Rożnowska
10 lipca – 05 września 2021
godziny otwarcia: codziennie 12:00 – 20:00

Inauguracja: 9 lipca o godz. 19.00
wstęp wolny: wymagany jest zapis na stronie internetowej evenea

Instytut Cervantesa w Warszawie
ul. Nowogrodzka 22

Projekt graficzny: Maja Pi